Argumentenkaart

…er moeilijk instemming te krijgen over een heet onderwerp of brandende vragen.

✣  ✣  ✣

Voors en tegens op een rij zodat je toch kan kiezen.

De argumentenkaart en krachtenveldkaart zijn ook ideaal voor het in kaart brengen van de krachten binnen een Argumentenkaart. Met ju jitsu en de zes denkhoeden zijn de tegenwerkende krachten vervolgens te verzachten, weg te nemen of, beter nog, om te zetten in meewerkende krachten.

Speelregels:

1. Tutoyeer elkaar, dat denkt beter.
2. Denk tien minuten na over oorzaken en gevolgen.
3. Noem om de beurt één punt. Per beurt mag je precies één punt inbrengen.
4. Als een ander dat ook heeft, streep je dat punt door op jou lijstje.
5. Kap breedspraak en debat meedogenloos liefdevol af.
6. Wie het laatst past heeft gewonnen.

Daarom:

Verzamel de voors en tegens op een argumentenkaart.

✣  ✣  ✣

Ontwikkel een lijst van veel voorkomende vragen (of (faq) vanuit met name de tegenargumenten.

✣  ✣  ✣

Redeneren met een routekaart

Bron: Intermediair 46 » Redeneren met een routekaart. 18 november 2010, pagina 35.
Tekst: Bruno van Wayenburg
Infographic: Peter Groot

‘Het moet op één velletje passen’

We gaan niet brainstormen', zegt Kees Kraaijeveld monter maar onverbiddelijk, 'hoe leuk sommige mensen dat ook vinden'. In een ruime zaal in het statige pand van de Adviesraad voor het Wetenschap en Techniekbeleid (AWT) in Oen Haag zit zo'n twintigtal slimme mensen afwachtend te luisteren. Denkkracht uit onderzoeksminnend Nederland is hier samengebald van Trouw-hoofdredacteur Wim Schoonen tot filosofe Lotte Asveld van het Rathenau-instituut.

Ze gaan zich over een gewichtig onderwerp buigen: het vertrouwen van de burger in de wetenschap. Denk maar even aan de rellen rond het klimaatpanel IPCC. De weerstand legen baarmoederhalskankervaccinaties of het volksongeloof rond de Mexicaanse griep, brengt gespreksleider Kraaijeveld van De Argumentenfabriek in herinnering. ‘Het rommelt. Maar hoe komt dat? Wat zijn oorzaken, gevolgen, en waar gaat het heen?’

Maar de spelregels die hij vervolgens uitlegt doen eerder denken aan een gezelschapsspel voor de winteravonden dan aan een discours tussen academisch geschoolde geesten.

Na een korte presentatie van cijfers, ‘gaan we tien minuten nadenken over oorzaken en gevolgen Daarna gaan we jullie een voor een aflopen. leder noemt een om de beurt een punt. Als een ander dat ook heeft, streep je het door op je lijstje. Per beurt mag je maar een punt inbrengen. En wie het laatst past heeft gewonnen’ Ook, heeft Kraaijeveld even eerder uitgelegd, moet iedereen elkaar tutoyeren. ‘Dat denkt beter’.

Resoluut afgekapt

De verzamelde geleerden spelen het spel braaf mee. Schoonen bijt hel spits af: ‘De informatiedichtheid van de maatschappij is flink toegenomen. zodat wetenschappelijk verantwoorde informatie een relatief kleiner aandeel heeft’, oppert hij een verklaring. Zijn buurvrouw. de Rathenau-filosofe: ‘Steeds meer overheidsingrijpen wordt gelegitimeerd met wetenschap. Dan ligt het voor de hand dat het vertrouwen daalt als mensen het daar niet mee eens zijn’.

Zonder omhaal tikt Argumentenfabriek·kaartenmaakster Jenny Kassen de punten in op haar laptop, waarvan het beeld op een scherm geprojecteerd wordt. Wie begint aan een wijdlopig verhaal of een debat over bijzaken wordt resoluut afgekapt. Net als wanneer iemand een lijstje punten wil oplezen. ‘Een punt per keer graag’. Na drie uur, inclusief de pauze, zijn de aanwezige deskundigen wel zo'n beetje leeggetrokken, en is er van alles langsgekomen, van de versimpelende invloed van de media met hun voor-en-tegen-schema·s tot de constatering dat mensen als het erop aankomt, bijvoorbeeld in het ziekenhuis, wel degelijk op wetenschap vertrouwen. Het scherm staat vol, de lunch wacht. ‘Ik vind het wel een verfrissende aanpak’, zegt Doretle Corbey van opdrachtgever AWT, die voor het eerst met de Argumentenfabriek werkt voor dit inventariserend onderzoek. In de middag gaat een nieuwe ploeg deskundigen op voor dezelfde behandeling.

De Argumentenfabriek gaat de oogst vervolgens fatsoeneren, ordenen en ‘inkoken’, belooft Kraaijeveld. Na vier weken ploft het resultaat op de mat. Een kleurig schema waarin alle punten in een boomstructuur zijn geordend: hoofdtakken heten ‘Stand van het Vertrouwen’, ‘Gevolgen’ en ‘Verklaringen’. Dit alles op een handzaam A3·tje, ook afdrukbaar op posterformaat. ‘Het moet op één velletje passen’. zegt Frank Kalshoven. Deze econoom en ex-Volkskrant-journalist is mee· gekomen met voormalig Volkskrant-collega Kees Kraaijeveld oprichter van de Argumentenfabriek, die zich aanvankelijk toelegde op het maken van redeneerschema's: boomstructuren met als ‘stam’ een centrale vraag en als takken argumenten en tegenargumenten. ‘We kwamen erop door het niveau van het publieke debat’, vertelt Kalshoven in een kamer in De Argumentenfabriek zelf, een trosje kamers in een Amsterdams bedrijvenverzamelgebouw waar, vijf jaar na de oprichting inmiddels negentien kaartenmakers, vormgevers en ander personeel werken. ‘Heel veel opinieartikelen vallen heel snel door de mand: de centrale stelling ontbreekt, argumenten voor zijn schaars, en tegenargumenten worden genegeerd. We vroegen ons af: hoe kun je nou op een systematische manier een debat in kaart brengen. Daar hebben we de argumentenkaart voor bedacht.’

Aristoteles

De eersten of enigen waren Kraaijeveld en Kalshoven daar niet mee. Het inzichtelijk maken van redeneringen tot een structuur van netjes geordende elementen gaat, zoals zo veel, terug op Aristoteles, maar maakt de laatste jaren een forse groei door. Aangejaagd door de mogelijkheden van computers en software. maar vooral door de onafzienbare informatiestroom waarvan professionals in allerlei vakgebieden chocola moeten maken.

Vorig jaar promoveerde de kunstmatige intelligentie-wetenschapper Floris Bex op een methode om juridisch bewijs en argumenten in strafzaken te ordenen en analyseren. De Amerikaanse politicoloog Robert Hom van Stanford University werkt aan het in kaart brengen van de argumenten en tegenargumenten in wetenschappelijke debatten, zoals over de vraag ‘Kunnen computers denken?’, en ook volbloedfilosofen als Mara Harell van de Carnegie Mellon·universiteit houden zich bezig met redeneerlogica in landkaartvorm.

Het visualiseren van redeneringen helpt bij het oefenen van kritische denkvaardigheden: zindelijk redeneren, met aandacht voor het voorkomen van redeneerfouten, onuitgesproken aannames en psychologische dwaalwegen. In Australië ontwikkelde kritisch denken-pionier Tim van Gelder het programma Rationale, waarmee redeneerschema's gemakkelijk op de computer gebouwd kunnen worden.

Kritisch denken

‘Kijk, zo formuleer je een centrale stelling’, toont Timo ter Berg al klikkend op een royaal computerscherm in zijn werkkamer in Amsterdam. Ter Berg. politicoloog en docent aan de Hogeschool Utrecht. werkt in zijn Stichting Kritisch Denken aan de ontwikkeling van de onderwijsmethodiek ‘Kritisch Denken met Rationale’, een Nederlandse versie van de Australische aanpak. ‘Marie is slim’, tikt Ter Berg in als hoofdstelling, met daaronder het argument ‘Marie heeft rood haar’. De schrandere verslaggever heeft echter door dat er een verborgen aanname ontbreekt. ‘Mensen met rood haar zijn slim’, tikt Ter Berg dan snel in, een stilzwijgende (en onzinnige) aanname die het programma toevoegt aan het oorspronkelijke rood-haar-argument.

Voor Ter Berg is redeneerschema 's maken vooral een middel om studenten te helpen kritisch te denken. ‘We merken steeds meer dat studenten geen betoog kunnen schrijven, dat ze lange lappen tekst inleveren zonder kop of staart. Kritisch Denken, het doorzien van een redenering, het wegen van argumenten of het ontbreken ervan, en het beoordelen van bronnen moet je expliciet leren. In theorie, maar ook door het heel veel te oefenen.’

De methodiek wordt inmiddels gebruikt aan de Hogeschool van Amsterdam, de Haagse Hogeschool, en de Hogeschool Utrecht. ‘Visualisatie is een van de krachtigste onderdelen van de aanpak’, zegt Ter Berg. Mensen kunnen nou eenmaal slechts een paar relaties lussen beweringen onthouden, terwijl ze een schematisch overzicht wel kunnen overzien.

Dat is ook de ervaring van De Argumentenfabriek. ‘Onze klanten zijn eigenlijk allerlei organisaties die een goed overzicht van iets willen hebben’, zegt Kalshoven, ‘om over hun toekomst na te denken, maar bij voorbeeld ook om hun klanten te begrijpen.’ Volgens Kalshoven zullen gestructureerde kaarten steeds meer de plaats van langdradige teksten innemen.

‘Neem rapporten en nota's. Wie heeft nog tijd om die te lezen? En ik merk keer op keer, bijvoorbeeld als ik een project van een collega moet overnemen, dat je eigenlijk gewoon bij bent als je een argumentenkaart leest’.

Maar heb je daar echt een buitenstaander van De Argumentenfabriek voor nodig, tegen een doorsnee consultancytarief? Ja, vindt Kalshoven. ‘Toen we net begonnen gingen we eens naar een potentiële klant, die ons flink uithoorde over onze methode en daarna zei: “Nou jongens, bedankt, geweldig idee, en ik kan het verder wel zelf.” Maar na zes weken belde ze ons toch: “Ik kom er niet uit.”’

bruno.van.wayenburg at intermediair • nl

Redeneerfouten

• petitio principii of cirkelredenering—‘God bestaat, want het staat in de Bijbel, en dat is woord van God.
• argumentum ad hominem—‘Op de man spelen’—Aannemen dat een stelling niet deugt omdat er iets mis is met degene die het naarvoren brengt. ‘Eet jij geen vlees? Hitler was ook een vegetariër’.
• post hoc ergo propter hoc—Aannemen dat iets wat ergens op volgt daar ook wel door veroorzaakt zal zijn. ‘Altijd als jij op mijn computer werkt crasht hij daarna, dus wil je dat niet meer doen?’

Bronnen

• Argumentenfabriek » Argumentenkaart.
• Kritisch denken.
• Logical Fallacies.
• Austhink Software.

---