Vissenkomdialoog

Jim Gabriel en Ken Arnold hebben moeite de discussie van ongeveer honderd bevlogen software-ontwikkelaars in goede banen te leiden tijdens de Fifth Jini Community Meeting in Maryland. Het ontaard bijna in een kakafonie.

…een "heet" onderwerp en tientallen of honderden mensen die er belang bij hebben en een mening hebben.

✣  ✣  ✣

Ieder wil zijn zegje doen en gehoord worden. En je wilt een zinnige dialoog. Hoe regel je dat moeiteloos?

Een vissenkomdialoog wordt vaak als waardevoller ervaren dan andere soorten van discussie en debat. Helemaal als de spanning om te snijden is en er een ruzie-achtige sfeer heerst.

Daarom:

Gebruik een spreekstok en een elegant zelforganiserend protocol om maximaal vier deelnemers tegelijkertijd in dialoog te hebben en waarbij iedereen mee mag doen aan de dialoog.

✣  ✣  ✣

Voor een lekker lopende zelforganiserende vissenkomdialoog:

1. Zet vijf stoelen in een cirkel zodat ze elkaar zien. Dit is de vissenkom.
2. Zet alle overige stoelen in de zaal op dezelfde manier als ringen van een boom daaromheen.
3. Eén van de vijf stoelen in de vissekom is altijd leeg.
4. Om iets te kunnen zeggen moet je in de vissekom op een stoel zitten.
5. Zodra iemand op de lege stoel gaat zitten, moet iemand anders uit de vissenkom vertrekken—meestal iemand die zijn of haar zegje al gedaan heeft.
6. Je mag alleen maar spreken als je de spreekstok vasthoudt.

Laat tijdens de dialoog professionele grafische notulen maken.

Ken komt en aktie en kondigt aan een "fishbowl dialog" te willen houden over de open source licentie. Ken zet de vijf stoelen in het midden klaar en vraagt iederen de andere stoelen in ringen daaromheen te zetten, te gaan zitten en te luisteren.

De hele tent komt in beweging en even is het een enorme chaos. Een minuut later zit iedereen op zijn stoel en kijkt naar Ken in het midden van de net onstane vissenkom. Ken legt de werking van de vissenkomdialoog uit en brengt het thema in stelling.

Meteen komen er zes mensen naar voren die er wat over willen zeggen. Da's twee teveel, en spontaan pakken er twee weer hun biezen. Aan Theo's lichaamstaal kan je zien dat hij heel graag wat wil zeggen en Ken geeft hem de spreekstok.

Vervolgens ontspint er zich in drie kwartier een uitermate boeiende en zinnige dialoog, waarbij er mensen komen en gaan in de vissenkom. Ken hoeft maar één keer in te grijpen toen niemand op wilde staan terwijl er vijf stoelen bezet waren.

John maakt tijdens de hele sessie grafische notulen op een lap papier van vier bij twee meter dat tegen de wand is geplakt. Later wordt er een foto van gemaakt en op de website geplaatst. Zo heeft iedereen een grafisch geheugensteuntje.

✣  ✣  ✣

De spreekstok kan van alles zijn: een stift, een boek, een stok, of zelfs een microfoon. Meestal krijg je de spreekstok door gebruik van niet te vermijden lichaamstaal en gebaren zoals het uitsteken van je hand. Verbaal vragen om de spreekstok is natuurlijk verboden.

Omdat je niet veel kansen krijgt om wat te zeggen, wil je er telkens het beste van maken. Een vissenkomdialoog wordt ook niet gedomineerd door heen-en-weer en welles-nietes discussies tussen slechts een paar personen.

De hele opzet is een zeer sociocratische manier om gevoelige onderwerpen en hete hangijzers te bespreken op een volledig zelforganiserende wijze—net zoals bij een rotonde. De moderator hoeft alleen het gesprek maar op gang te brengen of meedogenloos liefdevol in te grijpen als het gesprek uit de hand loopt—en dat gebeurt zelden.

Gebruik eventueel een wereldcafé als voorbereiding om de hete hangijzers en meest belangrijke onderwerpen boven water te krijgen.